του Νίκου Κριτσαντώνη, Dorothy Snot Academic Coordinator
Όπως συμβαίνει στο σχολείο, έτσι και στο σπίτι είναι σημαντικό να γίνονται συζητήσεις για όλα τα θέματα που αφορούν το παιδί. Συζητήσεις ανοιχτού τύπου όπου όλα τα μέρη μοιράζονται τις σκέψεις τους ελευθέρα και υπάρχει σεβασμός για τις απορίες, τις φοβίες, τις αγωνίες, τον ενθουσιασμό κτλ. Η μαμά, ο μπαμπάς, το παιδί, όλοι έχουν δικαίωμα να αισθάνονται μια γκάμα συναισθημάτων χωρίς να χρειάζεται να νιώθουν άσχημα για αυτό. Αν το παιδί εκφράσει φόβο ή δισταγμό για την επιστροφή του ή την γνωριμία του με το σχολείο, το να ακούσει από τους γονείς του πως «δε χρειάζεται να ανησυχεί» ή πως «είσαι πια μεγάλος/η για να αισθάνεσαι έτσι» σίγουρα δε θα βοηθήσει, όπως δε θα βοηθήσει και κάποιου είδους αντάλλαγμα, υλικό ή μη.
Θέλουμε να είναι απόφαση των παιδιών το να πάνε στο σχολείο και είμαστε χαρούμενοι που κάθε χρονιά ακούμε από γονείς να μοιράζονται τις εμπειρίες τους σχετικά με τη χαρά που βλέπουν τα παιδιά να έχουν καθώς μπαίνουν στο σχολικό ή περνάνε τη πόρτα του σχολείου.
Είναι πολύ λογικό όμως να υπάρχει και φόβος και αγωνία και δισταγμός από τα παιδιά αλλά και άλλα μέλη της οικογένειας. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από αυτή τη παραδοχή. Ας αναγνωρίσουμε πως, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η επιστροφή και η ένταξη σε μια κοινότητα έξω από τα στενά πλαίσια της οικογένειας είναι ένα πολύ σημαντικό ορόσημο στη ζωή όλης της οικογένειας και όπως συμβαίνει με τα σημαντικά ορόσημα της ζωής μας πολλές φορές μπορεί να συνοδεύονται από άγχος και φόβο.
Ας ξεκινήσουμε να μιλάμε μεταξύ μας για όλα αυτά λοιπόν τώρα, και σας παροτρύνω να ξεκινήσετε και εσείς να το κάνετε με τα παιδιά σας, αν δεν το έχετε ήδη κάνει.
Για αρχή όμως ας δούμε τι εννοούμε όταν μιλάμε για συζητήσεις ανοιχτού τύπου:
Οι συζητήσεις, ειδικά με παιδιά ηλικίας 3 έως 6 ετών, υπερβαίνουν τον απλό διάλογο. Οι συζητήσεις ανοιχτού τύπου αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, την προώθηση συναισθηματικών δεσμών και την καλλιέργεια της αίσθησης ασφάλειας και της αυτοέκφρασης του παιδιού. Οι ανοιχτές συζητήσεις αποκτούν μοναδική σημασία όταν συζητάμε για τις πρώτες μέρες του σχολείου.
Τα χαρακτηριστικά των συζητήσεων ανοιχτού τύπου :
· Μπορούν να προσαρμόζονται στο αναπτυξιακό στάδιο των παιδιών
Οι συζητήσεις ανοιχτού τύπου είναι κατάλληλες για όλες τις ηλικίες και προσαρμόζονται στο αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού σας. Αποφύγετε τη χρήση σύνθετης γλώσσας ή τη συζήτηση θεμάτων που μπορεί να τα καταβάλλουν. Διαμορφώστε τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις σας με τρόπο που να ευθυγραμμίζεται με την κατανόησή τους, διευκολύνοντάς τα να συμμετάσχουν στη συζήτηση.
· Προσφέρουν την ευκαιρία για ακρόαση χωρίς κρίση
Οι συζητήσεις ανοιχτού τύπου περιλαμβάνουν ενεργητική ακρόαση, χωρίς κρίση. Όταν εμπλέκεστε σε διάλογο με τα παιδιά, η δημιουργία ενός ασφαλούς χώρου όπου αισθάνονται άνετα να εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους είναι απαραίτητη. Είτε μοιράζονται ενθουσιασμό, ανησυχίες ή περιέργεια, ο ρόλος σας ως ακροατής είναι να απορροφήσετε τα λόγια τους χωρίς να επιβάλλετε τις απόψεις ή τις αξιολογήσεις σας.
· Ενθαρρύνουν την ανάπτυξη της έκφρασης
Τα παιδιά μπορεί να μην έχουν ολοκληρωμένο λεξιλόγιο για να εκφράσουν σύνθετα συναισθήματα σε αυτή την ηλικία. Οι ανοιχτές συζητήσεις τα ενθαρρύνουν να χρησιμοποιήσουν κάθε διαθέσιμο μέσο για να μεταφέρουν τα συναισθήματά τους, συμπεριλαμβανομένων των λέξεων, των χειρονομιών, των σχεδίων ή της υποκριτικής. Αναγνωρίζοντας τις προσπάθειές τους να επικοινωνήσουν, επικυρώνετε τις εμπειρίες τους και τα κάνετε να νιώθουν ότι ακούγονται.
· Χρησιμοποιούν στοχαστικές ερωτήσεις
Οι ερωτήσεις που προκαλούν σκέψη πυροδοτούν συζητήσεις ανοιχτού τύπου.
Αντί να κάνετε ερωτήσεις επιφανειακού επιπέδου που αποφέρουν σύντομες απαντήσεις, επικεντρωθείτε σε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που απαιτούν κάτι περισσότερο από μια μονολεκτική απάντηση. Αυτές οι ερωτήσεις διεγείρουν τη διαδικασία σκέψης τους και τους προσκαλούν να μοιραστούν πιο βαθιές ιδέες. Παραδείγματα περιλαμβάνουν: “Ποιο ήταν το καλύτερο μέρος της ημέρας σας;” ή “Πείτε μου για κάτι καινούργιο που μάθατε”.
· Βοηθάνε στη δημιουργία αμοιβαίας κατανόησης
Οι συζητήσεις ανοιχτού τύπου είναι δρόμος διπλής κατεύθυνσης. Ενώ προσπαθείτε να κατανοήσετε τα συναισθήματα και τις εμπειρίες του παιδιού σας, μοιράζεστε επίσης τις δικές σας σκέψεις και ιστορίες. Αυτή η αμοιβαία ανταλλαγή χτίζει μια γέφυρα κατανόησης, δείχνοντας στο παιδί σας ότι είστε πρόθυμοι να μοιραστείτε και να συνδεθείτε μαζί του σε προσωπικό επίπεδο.
· Επικυρώνουν το συναίσθημά μας
Στις συζητήσεις ανοιχτού τύπου, είναι σημαντικό να επικυρώνετε τα συναισθήματα του παιδιού σας. Είτε είναι ενθουσιασμένο, νευρικό ή αβέβαιο, η αναγνώριση των συναισθημάτων του το αφήνει να ξέρει ότι αυτό που νιώθει είναι σημαντικό και αποδεκτό. Η επικύρωση των συναισθημάτων τους τα ενθαρρύνει να σας εμπιστεύονται τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.
· Δημιουργούν ασφαλή χώρο
Οι ανοιχτές συζητήσεις ευδοκιμούν σε ένα περιβάλλον χωρίς πίεση ή προσδοκίες. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας γνωρίζει ότι μπορεί να μοιραστεί τα συναισθήματά του χωρίς το φόβο της επίπληξης ή της διόρθωσης. Αυτός ο ασφαλής χώρος τα ενθαρρύνει να εκφράζονται ανοιχτά και ειλικρινά.
· Προωθούν τις δεξιοτήτων επικοινωνίας
Η συμμετοχή σε ανοιχτές συζητήσεις από μικρή ηλικία θέτει τα θεμέλια για πρακτικές δεξιότητες επικοινωνίας στο μέλλον. Διδάσκει στα παιδιά πώς να διατυπώνουν τις σκέψεις τους, να ακούνε ενεργά και να εκφράζουν εποικοδομητικά τα συναισθήματά τους. Αυτές οι δεξιότητες είναι ανεκτίμητες για τις φιλίες, τις ακαδημαϊκές σπουδές και διάφορες καταστάσεις της ζωής.
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων σας μπορεί να αντιληφθείτε πως και τα παιδιά συμμερίζονται τη χαρά και τον ενθουσιασμό σας (που είναι σημαντικό να υπάρχει στην επικοινωνία μαζί τους) για το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς. Είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε αυτό τους τον ενθουσιασμό και να δίνουμε μεγάλη σημασία στο να αφιερώνουμε χρόνο και να δίνουμε προσοχή όχι μόνο στις δυσκολίες αλλά και στις μικρές καθημερινές νίκες, στα μικρά βήματα που τα παιδιά κάνουν ώστε να μεγαλώνουν τον κόσμο τους!
Αν τώρα τα μηνύματα που παίρνετε από τα παιδιά δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικά, μην απογοητεύεστε! Θυμηθείτε πως, ειδικά στα παιδιά που πρώτη φορά θα αφήσουν το σπίτι τους για να βρεθούν σε ένα νέο, άγνωστο περιβάλλον, είναι αναμενόμενο να νιώθουν αγωνία για αυτό που έρχεται! Είναι σημαντικό εδώ και για τους νέους γονείς του σχολείου αλλά και για αυτούς που επιστρέφουν, να είμαστε ψύχραιμοι και να είμαστε εκεί για να ακούσουμε τι έχουν τα παιδιά να πουν. Δε χρειάζεται να νιώθετε πως εκείνη τη στιγμή πρέπει να λύσετε αυτό το πρόβλημα. Αναγνωρίστε την ανησυχία του παιδιού ως κάτι σημαντικό και δικαιολογημένο χωρίς όμως να δείξετε πως εσείς ανησυχείτε. Είναι σημαντικό τα παιδιά να λαμβάνουν από εσάς την αίσθηση σιγουριάς και ασφάλειας που χρειάζονται. Συνεχίστε τις συζητήσεις σας με ένα χαλαρό και ζεστό τρόπο αργότερα και όταν οι δασκάλες επικοινωνήσουν μαζί σας για το πλάνο της προσαρμογής μοιραστείτε μαζί τους το τι έχει ειπωθεί σχετικά με αυτό το νέο ξεκίνημα.
Όπως ειπώθηκε και παραπάνω , στο πλαίσιο των πρώτων ημερών του σχολείου, οι συζητήσεις ανοιχτού τύπου παρέχουν στο παιδί σας μια πλατφόρμα για να επεξεργαστεί τις νέες εμπειρίες, τα συναισθήματα και τις ανακαλύψεις που συνοδεύουν αυτή τη μετάβαση. Αγκαλιάζοντας ειλικρινείς συζητήσεις, δεν αντιμετωπίζετε μόνο τις άμεσες ανησυχίες, αλλά χτίζετε μια σταθερή βάση για συνεχή επικοινωνία και μια σχέση εμπιστοσύνης που θα ωφελήσει το παιδί σας σε όλο το ταξίδι της ανάπτυξης και της μάθησης.